Προς τιμήν ενός τυπά με τον οποίο είχα την εκτενέστερη μπλογκoσυζήτηση της μέχρι τώρα πορείας μου, αποφάσισα να ασχοληθώ με το τι είναι ο νεο-φιλελευθερισμός.
Ναι αγαπητά μου παιδιά, σήμερα δεν έχει μπουτάκια και βυζάκια, ή ποιήματα που αυτές για τα οποία τα γράφαμε μας αντιμετώπιζαν σαν νούμερα. Βέβαια, καθότι δεν είμαι ειδικός, θα δανειστώ την βοήθεια του Κόλιν Χέι, καθηγητή στο τμήμα Διεθνών Σπουδών του πανεπιστημίου μου, και του βιβλίου του "Political Analysis: a critical introduction, 2002, Hampshire: Palgrave Macmillan".
Στο εισαγωγικό κεφάλαιο ο Χέι παρουσιάζει διάφορες πολιτικές θεωρίες καθώς και θεωρίες διεθνών σχέσεων, παραθέτωντας εκτενείς πίνακες με τα χαρακτηριστικά της κάθε προσέγγισης. Λόγω χώρου, εκθέτω τα στοιχεία μόνο του νεοφιλελευθερισμού, δίνωντας (εμ πως αλλιώς) την καυστική αλλά όχι κακοπροαίρετη κριτική μου. Θα κινηθούμε σε ένα κυνικό ύφος, έτη φωτός πίσω από το αντίστοιχο του Κόλιν Χέι.
Εισαγωγή
Το κακό όταν ξεκινάς μια έρευνα θεωριών πολιτικής οικονομίας είναι πόσα παρακλάδια συναντάς που για να τα καταλάβεις χρειάζεσαι 2-3 διδακτορικά. Ο κλασικός φιλελευθερισμός βάσει της wikipedia έχει 8 παρακλάδια, ένα εκ των οποίο και ο νεοφιλελευθερισμός. Και μετά λέμε για τα ΜΛ ΚΚΕ, ΛΜ ΚΚΕ, ΚΚΕ ΜΛ κ.ο.κ.
Πολύ γενικά, οι βασικές ιδέες του Φιλελευθερισμόυ και του Νεοφιλελευθερισμού σχετίζονται με τα κλασσικά έργα των Άνταμ Σμιθ και Τζον Στιούαρτ Μιλς, βρίσκουν απήχηση στο Κευνησιανό κράτος πρόνοιας του μεταπολεμικού δυτικού κόσμου και απηχούν κηρύγματα όπως ελευθερία, ανοιχτή (laissez-faire) οικονομία, και φιλελεύθερη δημοκρατία. Το σημείο στο οποίο ο νεοφιλελευθερισμός μεταλλάσεται σε συντηρητικό φιλελευθερισμό ή νεο-συντηρητισμό δεν θα με απασχολήσει εδώ.
Έτσι, ακόμα και αν φαινομενικά τούτη η συσχέτιση παρουσιάζει μεγάλη σημασία στην παρούσα εποχή εξαιτίας του ότι αυτές οι δύο ιδέες αντικατοπτρίζουν τα μεγάλα κόμματα στις προηγμένες χώρες (είτε ξεκάθαρα στις ΗΠΑ, είτε ενδόμυχα σε χώρες όπως η Γαλλία και η Αγγλία και η Ελλάδα – ω ναι – που οι σοσιαλιστές έρχονται όλο και πιο δεξιά), νιώθω την ανάγκη να μην εξετάσω την πολιτική και διεθνή διάσταση του νεο-φιλελευθερισμού ως την εναλλακτική διατύπωση του νεο-συντηρητισμού.
Αντιθέτως, θεωρώ πως αυτά όλα είναι ωραία για να γεμίζουν σελίδες βιβλίων και άρθρων. Τα προβλήματα σήμερα είναι τόσο απτά που τα άπειρα συνέδρια όπου διανοούμενοι κηρύττουν τις απόψεις τους είναι πηγές πνευματικής τροφής, τείνουν όμως να εντάσσονται στην κλάσσική ψευδοιντελιτζέντσια των σοφών. Τα κοινά του νεο-συντηρητισμού και του νεο-φιλελευθερισμού a fortiori είναι πολλά, και χωρίς να έχω πρόθεση να ισοπεδώσω το ένα ή το άλλο δεν θα σταθώ στις διαφορές τους.
Ως εκ τούτου, θα αντιμετωπίσω τον νεο-φιλελευθερισμό ως μια θεωρητικά πιο προοδευτική προσέγγιση στην πολιτική οικονομία και τις διεθνείς σχέσεις όπως εμφανίστηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 μέχρι και τα τέλη του 20ου αιώνα. Δεν θα του χαριστώ όμως στα καθαρά αποικιοκρατικά αγκάθια που κουβαλάει είτε αυτά είναι κατάλοιπα του κλασικού φιλελευθερισμού είτε επιταγές της Αμερικανικής πολιτικοστρατιωτικοοικομικής επέκτασης, οι οποίες τον κάνουν τόσο δύσκολο να διαχωριστεί επί του παρόντος από τον νεο-συντηρητισμό.
Και αυτό στα μάτια κάποιου σαν εμένα που έχω διαβάσει 2-3 πράγματα αλλά δεν θα κάτσω να τραβήξω τις κοτσίδες μου για να δω αν στα σημεία εκφράζει κάτι πιο προοδευτικό. Και επίσης θα υιοθετήσω την θέση του Κόλιν Χέι αναφορικά με την ιστορική (και όχι απαραίτητα θεωρητική) συνέχεια στην σχέση ιδεαλισμού-νεοφιλελευθερισμού.
Οι όμορφες ουτοπικές γέφυρες, όμορφα καίγονται... Και μετά ξαναχτίζονται
Aims / Contributions of Neo-Liberalism:
1) To counter the state-centrism of realism and neo-realism and to reinsert economic dynamics into international relations.
2) To explore the possibilities for cooperation within the international systems.
3) To explore the implications of a more flexible and positive view of human nature.
Οι συγκεκριμένοι στόχοι του Νεο-φιλελευθερισμού είναι εξαγνισμένοι, όπως και κάθε πολιτικής θεωρίας που θέλει να σέβεται τον εαυτό της. Η αντιθεσή του με το συντηρητικότατο κινήματος του ιδεαλισμού που δεν οδήγησε και σε μεγάλα επιτεύγματα την ανθρωπότητα, πλην δύο παγκοσμίων πολέμων, είναι ουσιαστική εκ πρώτης όψεως αν και ο Χέι αντιμετωπίζει τον νεο-φιλελευθερισμό ως την συνέχεια του ιδεαλισμού. Ας μην μπλέκουμε όμως τα μπούτια μας τόσο νωρίς. Επι του παρόντος, οι εν λόγω στόχοι είναι συμβατοί με τις μεταπολεμικές αντιλήψεις, έστω και και αν γίναν πιο έντονες μετά την οικονομική κρίση του 1970 λόγω μιας σειράς οικονομικών φαινομένων που ξεφεύγουν του γνωστικού μου πεδίου για να καταπιαστώ μαζί τους επαρκώς.
Σε κάθε περίπτωση όμως, η δυναμική της οικονομίας εις βάρος ενός δυσκίνητου κράτους, η διεθνής συνεργασία, και μια πιο θετική απεικόνιση του homo malakius ή economicus αποτυπώνουν πολύ φυσιολογικά τις ελπίδες για καλύτερες μέρες μετά την σφαγή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Μια σημείωση μόνο... Η διατύπωση του νεοφιλελευθερισμού κατ’ εμέ υπό αυτές τις αγνές συνθήκες θα είχε νόημα μόνο δίχως την συνάντηση της Τεχεράνης και την Συμφωνία της Γιάλτας το 1945 αρκετά χρόνια πριν. Εκεί δηλαδή που υπογράφηκε η ύπαρξη πόλωσης για τουλάχιστον 40 χρόνια. Εκεί που τα επιτελεία της πόλωσης αποφάσισαν να χωρίσουν στρατιωτικά, οικονομικά, και τσεπο-ιδεολογικά τον πλανήτη. Το 1970, πέραν των οικονομικών καπιταλιστικών σχέσεων που θεωρούν ακόμα πιο επιτακτική της laissez faire νοοτροπίας και την ολική απόσυρση του κράτους, ο κόσμος ιδεολογικά περιμένει πότε θα αρχίσει η μαζική ανταλλαγή βομβών για να γλυτώσουμε. Κίσσινγκερ, πύραυλοι της Κούβας πιο πριν ή ακόμα και Κορέα, Βιετνάμ, γιατί όχι και η Ελλάδα, αποτελούν τρανταχτά παραδείγματα πως οι ιδεολογίες δεν χτίζονται...
Οι ιδεολογίες επιβάλλονται.
Ο αντικεντρισμός, η διεθνής συνεργασία, και η πίστη στην ανθρώπινη λογική είναι ευφάνταστα και καθόλου κολάσιμα παραδείματα προοδευτικής σκέψης. Το πόσο μπορούν να επιτευχθούν με δεδομένο (κατ’εμέ) τον έμφυτο ανθρωπινό εθισμό στην δύναμη και τα πλούτη σε ατομικό ή και συλλογικό επίπεδο υπόκειται μάλλον σε φιλοσοφική ή και θρησκευτική ανάλυση. Εδώ θα περιοριστούμε στην κριτική μιας θεωρίας...
Η οποία καλώς ή κακώς ταυτίζεται με αυτή ρεαλιστών και μαρξιστών φιλοσόφων που δεν τα βάζουν a priori με τον νεο-φιλελευθερισμό αλλά με την λογική ότι ο Homo Economicus είναι απόλυτα εκλογικευμένος (rational) και όχι παρτάκιας και φιλάργυρος όπως εγώ τουλάχιστον τον αντιλαμβάνομαι... Ακόμα και ο Άνταμ Σμιθ το είχε διαγνώσει άλλωστε :-)
To be continued...
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
5 comments:
Thanks for the balanced post.
Συντομα αλλα αρκετα περιεκτικα περιεγραψες αρκετες απο τις ιδεες του νεο-φιλελευθερισμου, που ναι πρεπει να γινει γνωστο ειναι παρακλαδι μιας γενικοτερης ιδεολογιας με πολλα μερη.
Να προσθεσω πως το κυριοτερο σημειο του post, που βγαζει και το δημοκρατικο νοημα της ολης συζητησης που καναμε, συμφωνα τουλαχιστον με την αναγνωση μου, ειναι το τελευταιο.
Γιατι για μενα που ταυτιζομαι με τις νεο-φιλελευθερες ειναι το ολο ζητημα ιδεολογια, ενω για σενα σημεια εξετασης που καταληγουν σε ατνητικα συμπερασματα, αγου θεωρεις πως δυνητικα οι νεο-φιλελευθεροι ειναι φιλαργυροι. Θελω να πω δηλαδη πως το σημαντικο εδω ειναι πως καναμε τη συζητηση.
Υ.Γ. Θα ηθελα εδω να προσθεσω εναν προβληματισμο, ανεξαρτητο του post. Κατα πόσο τα οποια αντανακλαστικα που εχουμε αποκτησει υπερ μιας θεωρειας μας αφηνουν να δουμε την πραγματικοτητα ακομα και να αυτη ξεδιπλωνεται μπροστα μας με απτα επιχειρηματα. Δεν υπονοω τιποτα. Απλως σκεφτομαι πως τις περισσοτερες φορες διαλεγουμε κατει επειδη καρφωθηκε στο μυαλο μας πως αυτο μας ταιριαζει χωρις να το επαναεξετασουμε. Μιλαω για τυφλες ιδεολογιες.
Μα δεν υπάρχει τέλεια θεωρία. Η θεωρία είναι είτε μια ενωτική ερμηνεία διαφόρων φαινομένων (descriptive theory)είτε μια ιδεατή ερμηνεία του πως θα θέλαμε ή θα έπρεπε να ειναι τα πράγματα (prescriptive-normative theory).
Το σημείο στο οποίο μια θεωρία μετατρέπεται σε ιδεολογία ελπίζω να το αποφύγω. Όμως η ταύτιση με θεωρίες ή ιδεολογίες πηγάζει από την ανάγκη του ανήκειν κάπου.
Αυτή η άναγκη που ναι μεν είναι εν τέλει και κρίκος της δημοκρατίας, πλην όμως δεν νομίζω ότι λειτουργεί smoothly σήμερα. Θα επανέλθω στο δεύτερο μέρος του ποστ
Υ.Γ: Έρευνα έδειξε πως οι ποδοσφαιρόφιλοι αγγλοι όταν χάνει η ομάδα τους, οι σεξουαλικές επιδόσεις τους πάνε από το κακό στο χειρότερο. Και Σεξοπαθολογική ιδεολογία το ποδόσφαιρο...
Θα μετακομίσω στο Λιντς μου φαίνεται...
Γλωσσολογικα, τουλαχιστον στην ελληνικη και στην αγγλικη γλωσσα, η διαφορα θεωριας και ιδεολογιας ειναι η διαφορα μεταξυ θεωριτικης σκεψης και πρακτικης εφαρμογης οπου το δευτερο ειναι η επιτευξη του θεωριτικα αρα και δυνιτικα τελειου. Ελπιζω να μην τα ειπα πολυ μπερδεμενα.
Οσο για το σχολιο περι Λιντς δεν βγαζω ακρη. Να προσπαθει καποιος πλεον να μειωσει τις σεξουαλικες του επιδοσεις τεχνιεντως μετακομιζοντας σε πολη γνωστων λοοζερ που μεσα σε 10 χρονια καταφεραν απο Τσαμπιονς Λιγκ να παιζουν σε τριτες κατηγοριες με ονοματα οπως League One (με συγχωρεις αλλα μονο οι αγγλοι θα κανα μια τετοια ριθμηση)ειναι απο τα λυπηρα του φαινομενα του συγχρονου κοσμου. Ετσι επιβραβευω για μια φορα το αμερικανικο μοντελο με κλειστα πρωταθληματα οπως το nba που οσο χαλια και να παιξουν οι Νικς για να σπασουν τα νευρα αυτων που πληρωνουν εισιτηριο σαν βλακες για να τους δουν δεν προκειται να πεσουν κατηγορια ποτε.
Σε ενα επολυ καλο αρθρο που ειχα διαβασει νομιζω περσι στο slate ανελυε το πως τα αμρικανικα πρωταθληματα λειτουργουν με σοσιαλιστικη λογικη ενω τα ευρωπαικα με ακρεα καπιταλιστικη. Η σκεωη απλη. Στις ΗΠΑ κανεις δεν πεφτει κατηγορια, ετσι καποτε βρισκει τον εαυτο του και πειστρεφει στις νικες. Αντιθετα στην Ευρωπη ο τελευταιος υποβιβαζεται ενω ο πρωτος οχι μονο περνει πρωταθλημα αλλα παιρνει μερος και σε αλλες διοργανωσεις με περισσοτερα χρηματα. Ετσι ισχυροποιει τη θεση του και το χασμα μεταξυ μεγαλου και μικρου μεγαλωνει. Θα ψαξω να το βρω για να σου στειλω λινκ.
Κανε μια προσπαθεια να καταλαβεις γιατι ανεφερα αυτο για τα πρωταθληματα. Αξιζει πιστευω τον κοπο να εξετασεις κανεις γιατι ισχυουν αυτες οι διαφορετικες πρακτικες στις δυο ακρες του ατλαντικου.
Απελπισμένοι άντρες στο Λιντς σημαίνει ανικανοποίητες γυναίκες...
Θα συγκρίνουμε δηλαδή την κουλτούρα του παίξτε μπάλλα στις 15.00 κάθε σάββατο για να γουστάρουν οι οπαδοί που ταξιδεύουν με πατίνια και τρένα κατά μήκος του νησιού, με τον οπαδό των Κλίπερς που μέχρι πριν λίγα χρόνια δεν καταλάβαινα ποιος ήτο ό ρόλος υπαρξής του.
Τέλοσπάντως, έτσι όπως το θέτεις ακούγεται πολύ φυσιολογικό όμως σοσιαλισμός δεν υφίσταται ούτε στο ένα ούτε στο άλλο επίπεδο γιατί όσο κάποιοι λόγω της ικανοτητάς τους να χειρίζονται το εκάστοτε τόπι με κάποια ικανότητα παίρνουν λεφτά με το τσουβάλι αυτό δεν είναι και πολύ νορμάλ.
Και αυτό συμβαίνει, λογικά, βάσει του νόμου της προσφοράς και ζήτησης και των οικονομικων παραγόντων που εμπλέκονται στην αθλητική μπίζνα επεκτείνωντας το δικτυό της και συνδεωντάς το με αμέτρητες κατηγορίες αγαθών, από παπουτσάκια air nike (μπαμπά δεν μπορώ να παίξω μπάσκετ χωρίς air nike γιατί δεν θα έχω κατάλληλη ψυχολογία) μέχρι τον Μπασινά να γκρεμίζει τον σεβασμό που του είχα συνεργαζόμενος με μια ... όπως ο Καρβέλας για να φάνε και οι δύο λίγα βουτηγμένα στην ξεφτίλα φράγκα.
Σε ένα μετα-επίπεδο ανάλυσης έχεις απόλυτο δίκιο αλλά πριν το μεταεπίπεδο ας μην βιαζόμαστε με τα βασικά επίπεδα...
Αν ειναι ετσι οπως τα λες στον Λιντς παω πασο. Ή μαλλον καλυτερα βρες σου προτεινω να βρεις και σε μενα κανα διαμερισμτακι διπλα σου να νοιακιασω ωστε μετα την "ασκηση" να βγαινω και να φωναζω "γειτονα, ο δασκαλος μαρξ ειπε το ταδε?:D
Τεσπα, να το παρει το ποταμι αυτο για τα πρωταθληματα. Ηθελα να πω πως οι διαφορες Ευρωπης-Αμερικης στην κοινωνικη και πολιτικη τους οργανωση ειναι ιδιες. Το θεμα ειναι τι αναγνωση κανουμε. Αυτο το λεω οχι για να πω πως ο Αμερικανικος αθλητισμος ειναι αγνος (εξαλλου εδω γινεται χαμος με το ντοπινγ σε αθληματα οπως το football) αλλα για να αποδειξω ως ενα σημειο πως ο ιδιος ανταγωνισμος και ατομικισμος ειναι γνωρισμα σχεδον ολων των κοινωνιων ανεξαρτητα απο τα συστηματα που υποστηριζουν. Γιατι σιγουρα στην Ευρωπη δεν υπαρχει ακρεφνης καπιταλισμος. Το ιδιο μπορω να υποστηριξω και για τις προσπαθειες των Κινεζων να γινουν η πρωτη αθλητικη δυναμη στον κοσμο. Αν το βλεπω ολο αυτο μεσα απο τα πρωταθληματα? Σιγουρα οχι μονο μεσα απο αυτα. Το αναδεικνυω ομως και σ' αυτα καθως ειναι προιοντα των κοινωνιων τους.
Υ.Γ. Φανατικοι ομαδων (και μαλιστα μονο για συγκεκριμενα αθληματα( υπαρχουν και στις ΗΠΑ. Δεν εχουν το προνομιο μονο οι Αγγλοι ποδοσφαιροφιλοι. Μαλιστα στην αμερικη υπαρχει και φανατικος ανταγωνισμος στους αγωνες μεταξυ κοντινων ή ανταγωνιστικων πανεπιστημιων. Αυτο που εχω ζησει με το football δυο Νοεμβριους στο δικο μου δυκολα συγκρινεται σε παλμο με ντερμπυ μεταξυ ΠΑΟ-ΟΣΦΠ (και εχω ζησει πολλα απο κοντα για να πω πως και οι Ελληνες φιλαπλοι και σκλυροπυρινικοι ειναι και τρελοι με τις ομαδες τους.)
Υ.Γ.2 Πολλη δουλεια σε ενα σαββατοκυριακο για να απαντησω αμεσως.
Post a Comment